Onze Siemens-klok.


Foto: Siemens.
Een stukje industrieëel erfgoed.


Een identieke klok bij Philips, Acht.

In de vorige eeuw werkte ik op een afdeling bij Philips in Eindhoven, waar op de gang een grote Siemens-klok hing.
Deze klok ("Siemens Nebenuhr") werd als dochterklok centraal aangestuurd door een moederklok.
In ca 1985 werd die klok door een monteur van de muur afgehaald, en vroeg ik of hij soms te koop was.
Dat was ook zo, en voor 10 gulden regelde de monteur een aankoop- en uitvoerbon.
Ik blij.
Ik weet niet meer of de klok bij Philips nog door een andere werd vervangen, of dat het systeem met klokken gewoon werd afgedankt.

De klok (met typenummer U.lfw.71f) heeft een diameter van 47 cm,
en een mechanisme om op elektrisch commando de wijzers telkens één minuut vooruit te zetten.
Er is niet voorzien in een secondewijzer. De wijzerplaat heeft een diameter van 40 cm, het is daardoor de klok met de grootste wijzerplaat die we in huis hebben.
De klok heeft een massa van 4,5 Kg, en de constructie ziet er zo degelijk uit, dat het lijkt of de klok nog 1000 jaar mee kan.

De klok heeft eerst tijdenlang (ruim 30 jaar) in een kast gestaan,
en in oktober 2018 ging ik eerst eens kijken of de klok het nog deed, en of ik er iets mee kon doen.
Daarna heb ik een aansturing gemaakt, die iedere minuut een impuls van 12V met steeds afwisselende polariteit naar de klok stuurt.

De rand van de klok was dofzwart, en was gelardeerd met kalkvlekken (door het verven van de muren).
Ik heb daarom de rand afgeschuurd en lauriergroen geverfd, dat zag er meteen een stuk beter uit.

De aansturing.

De aansturing van deze klok bestaat uit een elektronische schakeling die op een experimenteerbordje werd gemonteerd.
Deze ontving oorspronkelijk het secondensignaal van een wekkertje (ca 1983) dat zijn eigen batterij had.
Na te zijn versterkt en ontdaan van rafels wordt het signaal door tellers weggedeeld.
Iedere minuut wordt door een transistor (BSX60) gedurende één seconde een signaal van 12V aan de klok geleverd.
Een relais dat één x per 2 minuten gedurende 3 seconden opkomt verzorgt de polariteit van het signaal voor de oneven minuten.
De schakeling wordt gevoed door een 12V voeding, afkomstig van een afgedankte router.

In principe kan deze schakeling 100 van deze klokken tegelijkertijd bedienen.
De transistor BSX60 (links onder op de print) kan daarvoor wel 1 Ampère aanleveren,
maar wordt daartoe thans met onvoldoende basisstroom aangestuurd.


De elektronica, gemonteerd in de meterkast.
Foto: Hans, dd 2018-12-08.

Vervolg.

Op 11 november 2018 was de aansturing klaar, en kon de schakeling samen met de klok worden uitgeprobeerd. (z.g. "Integratietest")
Ik zocht daarna naar een goede plaats om hem op te hangen, en Emilie bedacht toen dat hij boven de meterkastdeur niet zou misstaan.
Dat gebeurde op 20 november 2018, en sinds zondag 25 november ca 11 uur is de klok continu in bedrijf.


Foto: Emilie, dd 2018-11-21 (om 15:14, dus).

Gelijkzetten.

Iedere klok moet gelijkgezet kunnen worden, dus ook deze klok.
De klok kan niet achteruit lopen, alleen vooruit.
Het klokmechanisme is uitgevoerd met een primitieve soort stappenmotor,
die per stap de wijzers één minuut vooruit zet.

Het gelijkzetten gaat als volgt:
1) Zet de schakelaar op de print naar beneden, de tellers komen in de beginstand voor een even minuut.
2) Zet de schakelaar weer omhoog zodra het begin van een even minuut wordt bereikt, gebruik hiertoe een tijdsein, een Glonass ontvanger, o.i.d.
3) Zet nu de wijzers van de klok gelijk met de juiste tijd met het wieltje achterop de klok.

De eerstvolgende oneven minuut wordt afgeteld en na 60 seconden getoond.

Het schema.

De wijzersnelheid (grapje).

De grote wijzer heeft een lengte van 180 mm.
De punt ervan legt per uur een afstand van 2 x Pi x 180 mm = 1131 mm af.
De snelheid van de wijzerpunt is nu: 0,0003145926 m/s (is exact: Pi/10.000 m/s).
Dit is omgerekend: 1,889 furlongs/fortnight.

Andere oplossingen:

Er zijn veel mogelijkheden om de klok aan te sturen.
Zo kun je b.v. een (oude) mobiel gebruiken die je programmeert om 2 relais te activeren
die de klok iedere minuut een impuls geven.

Een andere theoretische mogelijkheid is om een slinger te construeren die in 2 minuten een volledige slingerbeweging maakt en daarbij afwisselend aan iedere kant een contact sluit (hahaha).
Dit stuit natuurlijk op practische bezwaren: Deze slinger (met een Fh van 30!) moet dan een lengte hebben van
0,994 x 60 x 60 m = 3578,4 meter, dit is niet redelijkerwijs uitvoerbaar.
Voor de grap had ik eens uitgerekend wat die slingerlengte dan zou moeten zijn.

Een andere auteur:

Een zeer goede uiteenzetting van de werking van de klok met een bijbehorend schema door
Rolf Süßbrich vinden we hier.
Een nadeel van dit ontwerp is, dat de schakeling niet op het begin van een minuut kan worden gelijkgezet.

Laatste ontwikkelingen:
In augustus 2022 werd het aansturende klokje vervangen door de secondegenerator van een wekkertje van Blokker, dit geeft een goed resultaat.

Hans.

Gaarne Uw reactie naar h.140@kpnmail.nl .


Last update : 2023-07-22 (draft version) .
Een Boulevard Profond® creatie.